Tisa

Taxus baccata L.
Common yew. European yew.
Višegodišnje četinarsko drvo ili žbun iz familije Taxaceae, široko rasprostranjen u Evropi, a areal obuhvata i severozapadnu Afriku, severni Iran i jugozapadnu Aziju. Vrsta je relikt iz doba tercijera. Često se gaji kao dekorativna u gradskim parkovima i baštama. Izuzetno dobro podnosi orezivanje, pa se može koristiti za formiranje živih ograda, kao i dekorativnih formi koje se dobijaju orezivanjem.
Grana tise sa plodovima

Može dostići visinu između 10 i 20, ređe i 30 metara, a kora drveta je karakteristične crvenkasto-braonkaste boje, tanka i ljuspa se. Prečnik starih stabala može biti i preko 2m, a biljka je izuzetno dugovečna. Starost nekoliko stabala u Škotskoj je procenjena na preko 2 hiljade godina, što ih svrstava u grupu najdugovečnijih drvenastih biljaka u Evropi.

Svi delovi biljke, izuzev crvenog omotača semena koji se naziva arilus, su otrovni za čoveka i brojne druge životinje. Arilusi su želatinozni i izuzetno slatki, dok su semena gorka i otrovna. Arilusi crvene boje privlače ptice, a prvenstveno drozdove, koje se njima hrane. Zajedno sa arilusom ptice progutaju i otrovna semena, ali kratak boravak u nihovom sistemu organa za varenje ne dovodi do oslobađanja toksičnih supstanci, dok enzimi za varenje omekšavaju omotač semena i dovode do njegovog bržeg klijanja nakon izlučivanja putem izmeta. Na taj način ptice pomažu rasejavanje semena tise. Polen koji produkuju muške biljke ima izuzetan alergeni potencijal, te izaziva tegobe kod velikog broja osoba.

Iz kore pacifičke tise (Taxus brevifolia) su ekstrahovane supstance koje se koriste kao prekursori za dobijanje hemoterapijskog leka poznatog kao taksol (paklitaksel), što je dovelo do uništavanja velikog broja stabala ove vrste. Naknadno je otkriveno da se ovi prekursori mogu jednostavno sintetisati iz ekstrakta listova evropske tise, te ona danas nalazi značajnu primenu u farmaceutskoj industriji.

Za tisu se vezuju brojna narodna verovanja i predanja, a zbog kvalitetnog drveta je u prošlosti značajno eksploatisana i sečena. U srednjem veku su od drveta tise pravljeni borbeni lukovi, kao i različiti muzički instrumenti, a drvo je poznato i po otposnosti na vlagu i truljenje, pa je korišćeno i za pravljenje čamaca i brodova.

U Srbiji je tisa strogo zaštićena biljna vrsta, a prirodne populacije ove vrste se nalaze na teže pristupačnim lokalitetima, u klisurama i kanjonima, kao i na strmim planinskim kosinama.

The common yew is a perennial coniferous tree or shrub of the Taxaceae family, widespread in Europe, with a range that includes northwestern Africa, northern Iran, and southwestern Asia. The species is a relict from the Tertiary period and is protected in Serbia. It is often grown as an ornamental plant in city parks and gardens. All parts of the plant, except for the red arils surrounding the seed are poisonous. The wood was used in the Middle Ages for making bows and musical instruments, and also for building boats and ships due to its high moisture tolerance.